“คุณเป็นคนมีความมั่นใจในตัวเองสูงกล้าทำกล้าตัดสินใจ แต่บางโอกาสคุณก็ยังลังเลและจำเป็นต้องขอความเห็นจากคนรอบข้างเพื่อช่วยการตัดสินใจของคุณ คุณเป็นชอบเข้าสังคมแต่บางครั้งคุณก็ต้องการความเป็นส่วนตัว....”
คำทำนายของหมอดูมักจะเป็นในทำนองข้างต้น
ไม่มีหมอดูคนไหนที่จะบอกให้ชัดเจนได้หรอกว่า
“วันจันทร์ที่ 15
สิงหาคม พ.ศ.2575 เวลา 9.05 นาทีคุณจะเข้าพิธีวิวาห์กับเจ้าสาวชื่อ.....................อยู่บ้านเลขที่...........................และคุณจะมีลูกคนแรกเป็นผู้หญิงชื่อ.........เกิดวันที่......เดือน.......พ.ศ.........ฯลฯ”
หลักสำคัญคือคำทำนายมักจะเป็นแบบกว้าง
ๆ มีบางคำหรือบางประโยคที่เมื่อเราฟังแล้ว เราจะคิดไปเองว่าตรงกับตัวของเรา แล้วเราก็จะบอกว่า
“แม่น”
Phineas Taylor
Barnum (P.T.Barnum) นักแสดงมายากลและเจ้าของละครสัตว์เป็นผู้บอกว่า
คำทำนายที่แม่น คือคำที่บอกไปแล้วไม่ต้องถูกทั้งหมดก็ได้ ขอแค่ให้มีส่วนที่เป็นสัจธรรมที่ใคร
ๆ ก็คิดเข้าหาตัวเองได้ก็พอแล้ว
หรือควรจะต้องมีคำพูดแบบกลาง
ๆ บางอย่างที่ใช้ได้กับทุกคน หรือ have a little something for everybody นั่นเองครับ
นี่คือเคล็ดลับว่าทำไมหมอดูถึงทายแม่น
จากหลักการนี้หมอดูถึงต้องทำให้คนรับคำทำนายเชื่อว่าเป็นคำทำนายเฉพาะตัวของเขา,
เป็นคำทำนายแบบกลาง ๆ โดยให้ตีความเข้าตัวเอง
เช่น..
มีเรื่องเล่ากันมาว่าครั้งหนึ่งกษัตริย์จากดินแดนแห่งหนึ่งจะยกทัพไปรบกับประเทศคู่อริ
เมื่อไปขอให้โหรหลวงทำนาย โหรหลวงก็ทำนายว่า..
“การกรีฑาทัพไปรบในครั้งนี้จะทำให้อาณาจักรที่ยิ่งใหญ่แห่งหนึ่งต้องล่มสลาย”
กษัตริย์องค์นั้นก็มั่นใจว่าตัวเองชนะแหงแก๋
พอยกทัพไปรบกับประเทศคู่อริก็กลับแพ้ราบคาบแถมตัวเองยังตายในที่รบอีกต่างหาก!
นี่คือตัวอย่างของ Barnum Effect คือการให้คำนายแบบกว้าง
ๆ แล้วให้คนตีความเอาเอง
บางครั้งเราอาจจะเรียก Barnum Effect ว่า Forer
Effect เพราะ ในปี 1948 (พ.ศ.2491)
Bertram R.Forer นักจิตวิทยาชาวอเมริกันได้ทำการทดลองกับนักศึกษาจำนวน
39 คน โดยส่งคำทำนายบุคลิกภาพไปให้นักศึกษาแต่ละคนอ่านแล้วให้คะแนนว่าตรงกับบุคลิกภาพของตัวเองมากน้อยแค่ไหน
ผลคือนักศึกษาให้คะแนนแบบวิเคราะห์บุคลิกภาพว่ามีความแม่นยำตรงกับบุคลิกภาพของตนเองโดยเฉลี่ย
4.26
คะแนนจากคะแนนเต็ม 5.0
ทั้ง ๆ ที่แบบสอบถามทั้งหมดมีข้อความอย่างเดียวกันทุกฉบับ!!
แต่นักศึกษากลับคิดว่าแบบวิเคราะห์นี้สามารถวิเคราะห์บุคลิกภาพของตนองได้อย่างแม่นยำ
เปรียบเหมือนการยิงปืนไปที่กระดาษเปล่าแผ่นใหญ่
ๆ สัก 1
แผ่น ถ้ากลุ่มกระสุนส่วนใหญ่อยู่ตรงไหนเราก็ไปเขียนวงกลมเอาไว้ตรงกลุ่มนั้นหลังจากที่ยิงปืนเสร็จ
แล้วเราก็เอาไปอวดใคร ๆ ว่าเรายิงปืนแม่น
นั่นแหละครับคือปรากฎการณ์ที่เรียกว่า
Barnum
Effect หรือ Forer Effect
..........................
